Cúp Davis: giữa cải tổ, chỉ trích và văn hóa dân tộc
Cúp Davis, giải đấu quần vợt huyền thoại được tạo ra vào năm 1900, trong bốn năm đầu tiên tồn tại chỉ chứng kiến cuộc đối đầu giữa
Hoa Kỳ và Vương quốc Anh. Theo thời gian, giải đấu dần mở cửa cho các quốc gia khác, trước hết là Bỉ, Pháp, Áo–Hung và Australasia (đội tuyển gồm Úc và New Zealand).
Giải đã trải qua nhiều thay đổi theo thời gian, với sự xuất hiện của Nhóm Thế giới vào những năm 1980 và ngày nay mở rộng ra 159 quốc gia.
Đáng tiếc là từ những năm 2010, giải đấu bắt đầu bị chao đảo mạnh. Nó ngày càng bị các tay vợt hàng đầu quay lưng, họ không ngần ngại bỏ qua giải này để ưu tiên sự nghiệp đánh đơn, trong một lịch thi đấu vốn đã quá dày đặc.
Một cuộc cải tổ gây nhiều tranh cãi
Nhiều đề xuất cải tổ đã xuất hiện, cho đến khi định dạng mới được áp dụng năm 2019: chấm dứt các trận đấu 5 set và xuất hiện vòng chung kết trên sân trung lập vào cuối năm, diễn ra trong một tuần.
Tuy nhiên, cải cách này còn lâu mới làm hài lòng tất cả những người trong giới quần vợt, đặc biệt là những người thuộc các quốc gia có bề dày lịch sử với giải đấu này.
Yannick Noah, đội trưởng đội tuyển Pháp tại Cúp Davis năm 2018 khi bản cải tổ vừa được thông qua, từng tuyên bố: « Biện pháp này quá triệt để và theo tôi sẽ giết chết linh hồn và bản chất thực sự của Cúp Davis.
« Tiền mới là thứ quyết định »
Với tôi thì nó sẽ giống như một gánh xiếc. Ban lãnh đạo buộc phải đưa ra một quyết định triệt để vì một số tay vợt đã quên mất lịch sử Cúp Davis. Khi tay vợt số 1 của chúng tôi nói rằng ưu tiên hàng đầu của anh ấy là Cúp Davis, chính tinh thần đó mới có thể giúp giữ được giải đấu như vốn có.
Từ thời điểm một số tay vợt thích chơi các trận biểu diễn hay những giải mang lại nhiều tiền thưởng hơn, đó là lựa chọn của họ. Cúp Davis phải chịu thiệt. Tiền mới là thứ quyết định. »
Nhưng dù tất cả những thay đổi này khiến phần lớn người trong giới quần vợt đau lòng, văn hóa Cúp Davis vẫn tồn tại, giữa những ký ức đẹp của các cựu tay vợt và mong muốn tiếp tục nuôi dưỡng tình yêu dành cho giải đấu đồng đội đặc biệt này, trong một môn thể thao vốn mang tính cá nhân.
CÚP DAVIS NHƯ MỘT NGUỒN TỰ HÀO DÂN TỘC
Với một VĐV đỉnh cao, được đại diện cho đất nước mình thường là một vinh dự lớn. Trong quần vợt, điều này cũng đồng nghĩa với việc khẳng định kỳ vọng mà Liên đoàn đặt vào bản thân.
Một tay vợt cũng có thể vượt ngưỡng chính mình ở Cúp Davis vì anh ta cảm nhận một dạng “món nợ đạo đức” đối với đất nước.
Ngay từ những năm đầu, rất nhiều người đã nhận được sự hỗ trợ cụ thể từ Liên đoàn: trợ giúp tài chính để đi dự các giải trẻ, tiếp cận cơ sở vật chất hiện đại, HLV quốc gia, các trại tập huấn, hỗ trợ y tế… Tất cả những điều đó là một khoản đầu tư quan trọng góp phần giúp họ trở thành VĐV chuyên nghiệp.
Đổi lại, Cúp Davis trở thành khoảnh khắc đặc biệt để họ gửi lại điều gì đó cho quốc gia đã nâng đỡ mình. Với một số người, được thi đấu dưới màu cờ sắc áo Tổ quốc là cách tôn vinh hành trình đó, cảm ơn những người đã tin tưởng vào họ và bảo vệ một hệ thống đã cho họ phương tiện để vươn tới đỉnh cao.
Tinh thần tập thể trong một môn thể thao cá nhân
Cúp Davis mang lại những cảm xúc mà một tay vợt không thể tìm thấy khi thi đấu ở các giải cá nhân. John Millman, dù đã từng đánh bại Roger Federer tại US Open 2018 để vào tứ kết và đối đầu Novak Djokovic, vẫn chọn nhắc đến những kỷ niệm ở Cúp Davis như những khoảnh khắc anh yêu thích nhất trong sự nghiệp.
Tháng 1 năm 2025, anh chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn độc quyền với TennisTemple: « Ngay cả khi đó là một kỷ niệm thực sự đặc biệt – đánh bại Roger ở vòng 4 US Open 2018 – thì với tôi, những khoảnh khắc đặc biệt nhất thực ra là những lần tôi được đại diện cho đất nước mình. Tôi đã may mắn được tham dự hai kỳ Thế vận hội, ở Rio và Tokyo. Tôi rất yêu những khoảnh khắc đó, cũng như Cúp Davis.
« Tôi vẫn thích những lúc được đại diện cho đất nước mình hơn »
Tôi vô cùng vinh dự và hạnh phúc khi là một phần của đội tuyển đó. Có một thần tượng như Lleyton Hewitt làm đội trưởng là điều vô cùng đặc biệt với tôi. Và bạn thực sự tạo ra mối liên kết chặt chẽ với các tay vợt Úc khác trong những tuần lễ đó. Với tôi, có lẽ những khoảnh khắc đặc biệt nhất chính là khi tôi được đại diện cho đất nước, nhưng rõ ràng đánh bại Roger ở US Open là một thành tựu to lớn, vì anh ấy là một trong những tay vợt vĩ đại nhất mọi thời đại trên một sân khấu quan trọng như vậy. Đó là một khoảnh khắc đầy phấn khích với tôi, nhưng tôi vẫn thích những trận đấu mà mình đại diện cho đất nước hơn.
Và tôi nghĩ điều này là độc nhất khi bạn là một tay vợt Úc: bạn thật sự dựa rất nhiều vào mối quan hệ với các tay vợt Úc khác. Như tôi đã nói, bạn dành quá nhiều thời gian xa nhà nên trở nên rất gần gũi với họ. Đó là lý do tại sao bạn lại ở trong một đội với những tay vợt mà bạn đã xây dựng mối liên kết rất khăng khít. »
« Cúp Davis có ý nghĩa tất cả với tôi »
Như Millman nhấn mạnh, Cúp Davis có một vị trí rất đặc biệt trong trái tim người Úc. Alex de Minaur cũng rất yêu thích giải đấu này, anh xăm con số 109 phía trên ngực trái. Con số đó có ý nghĩa rất đặc biệt với anh, vì anh là tay vợt Úc thứ 109 đại diện cho đất nước tại Cúp Davis. Năm 2019, trong một phát biểu được L’Équipe trích dẫn, anh nói: « Đó là hình xăm duy nhất mà tôi sẽ mang trên người cả đời. Cúp Davis có ý nghĩa tất cả đối với tôi, nên tôi đã xăm nó ngay phía trên trái tim mình. »
Với dân số khoảng 27 triệu người, Úc đã 28 lần vô địch Cúp Davis. Đó là một quốc gia từng sản sinh ra rất nhiều tay vợt lớn, như Rod Laver, Roy Emerson hay gần đây hơn là Lleyton Hewitt.
Các tay vợt Úc thường có mối quan hệ đặc biệt gắn bó với nhau, và điều này phần lớn đến từ yếu tố địa lý như Millman đã giải thích. Úc tách biệt với phần còn lại của thế giới quần vợt, và hầu như tất cả các giải đấu quan trọng đều diễn ra cách nhà họ hàng chục giờ bay.
Ngay từ lứa trẻ, họ đã đi thi đấu cùng nhau, chia sẻ những chuyến bay dài dằng dặc, các tour thi đấu xa xôi và những giai đoạn thích nghi khó khăn giống nhau. Tình cảnh đó tự nhiên tạo ra sự đoàn kết: họ tụ lại với nhau, hỗ trợ nhau và hình thành một hạt nhân gắn bó để đối mặt với sự xa nhà. Tình bạn đồng đội này tạo nên một văn hóa tập thể thực sự, rồi được thể hiện rõ trong Cúp Davis, nơi người ta thường có cảm giác các tay vợt Úc còn hơn cả một đội tuyển.
Di sản Pháp trước làn sóng cải tổ
Tại Pháp, văn hóa Cúp Davis cũng vô cùng mạnh mẽ. Các tay vợt đã quen với việc thi đấu đồng đội, đặc biệt là qua các giải liên câu lạc bộ. Chức vô địch ở Melbourne năm 2001 trước đội Úc của Lleyton Hewitt vẫn còn in đậm trong ký ức nhiều người Pháp yêu quần vợt. Arnaud Clément, thành viên đội tuyển khi đó, từng nói: « Buổi tối ở Melbourne sau chiến thắng năm 2001 sẽ mãi là khoảnh khắc đẹp nhất trong đời thể thao của tôi ».
Cuộc cải tổ Cúp Davis được thông qua năm 2018 khi đó cũng đã vấp phải vô số chỉ trích.
Thế nhưng, chủ tịch Liên đoàn quần vợt Pháp thời điểm ấy, Bernard Giudicelli, lại ủng hộ cải cách này. Với ông, không thể quay lại quá khứ và thể thức hiện tại là một thành công.
STEVE DARCIS, NGƯỜI HÙNG CÚP DAVIS: KHI LÁ CỜ NHÂN ĐÔI TRÌNH ĐỘ QUẦN VỢT
Steve Darcis, hiện là đội trưởng đội tuyển Bỉ tại Cúp Davis, từng gây chú ý trong sự nghiệp đánh đơn với chiến thắng trước Rafael Nadal tại Wimbledon 2013, nhưng anh cũng nổi bật nhờ những màn trình diễn tại Cúp Davis. Tay vợt người Bỉ dành một tình cảm đặc biệt cho giải đấu này trong sự nghiệp, khi các trận đấu vẫn diễn ra theo thể thức sân nhà/sân khách.
Darcis – nhân tố quyết định trong những trận đấu phân định thắng thua
Điều anh đặc biệt yêu thích là trận quyết định ở tỉ số 2–2, nơi hai tay vợt số 2 của mỗi đội đối đầu để mang về điểm quyết định cho đội mình, đồng nghĩa với chiến thắng. Cho đến khi thua Lucas Pouille trong trận chung kết mà Pháp đăng quang năm 2017, anh sở hữu thành tích 5–0 ở những trận quyết định như vậy.
Tổng cộng, anh thắng 22 trận và thua 12 trận. Chiến thắng đẹp nhất của anh có lẽ là trước Alexander Zverev năm 2017, trên mặt sân trong nhà ở Frankfurt. Tay vợt người Bỉ thắng 2-6, 6-4, 6-4, 7-6 và góp phần quan trọng vào hành trình đưa Bỉ vào chung kết năm đó.
Văn hóa Cúp Davis
Sau khi đánh bại Zverev – người khi đó đứng thứ 22 thế giới – Darcis đã nhấn mạnh nét đặc thù của Cúp Davis: « Sự khác biệt lớn là chúng tôi có một tập thể trong khi Đức chỉ có những cá nhân.
Đúng là kinh nghiệm đã giúp tôi rất nhiều. Một ngày nào đó Alexander Zverev sẽ vào Top 5, nhưng anh ấy vẫn cần học cách hiểu thế nào là chơi ở Cúp Davis. »
Một thể thức mới mà anh không ngần ngại chỉ trích
Hiện là đội trưởng đội tuyển Bỉ, Darcis giờ đây truyền lại văn hóa thi đấu đồng đội này cho các học trò, dù anh cực kỳ không thích thể thức hiện tại của Cúp Davis và đã không ngần ngại chỉ trích nó trong một cuộc họp báo tại Final 8 năm 2025.
« Với tôi, Cúp Davis giờ không còn tồn tại theo đúng nghĩa nữa, tôi thấy thể thức hiện tại thực sự tệ hại. »
TINH THẦN CỦA MỘT GIẢI ĐẤU VĨNH CỬU
Bất chấp những tranh cãi gần đây và các thay đổi đã làm lung lay bản sắc, Cúp Davis vẫn là một giải đấu đặc biệt trong làng quần vợt. Nó dựa trên một lịch sử hơn trăm năm, trên nhiều thế hệ tay vợt lớn lên với giấc mơ bảo vệ màu cờ sắc áo, và trên những cảm xúc mà hệ thống giải cá nhân không bao giờ có thể tái hiện hoàn toàn.
Dù đó là cảm giác trả lại cho đất nước những gì mình đã nhận được, là sức mạnh của tập thể trong một môn thể thao đơn độc, hay là mối liên kết gần như tình anh em mà một số quốc gia như Úc tạo dựng, Cúp Davis vẫn tiếp tục sản sinh ra những khoảnh khắc độc nhất. Những kỳ tích của các tay vợt như Steve Darcis, Alex de Minaur hay các người hùng Pháp tại Melbourne 2001 minh chứng cho ngọn lửa vẫn cháy, dù thể thức có thay đổi.
Chừng nào các tay vợt vẫn coi chiếc áo đội tuyển là một vinh dự và trách nhiệm, chừng nào người hâm mộ vẫn nhận ra mình trong những cuộc chiến mang màu sắc quốc gia này, tinh thần Cúp Davis sẽ còn sống mãi. Có thể gương mặt của nó đã thay đổi, nhưng có lẽ nó vẫn chưa hoàn toàn đánh mất linh hồn mình.
Cúp Davis: giữa cải tổ, chỉ trích và văn hóa dân tộc 
Nghịch lý gây chia rẽ quần vợt: giữa các tay vợt kiệt sức, lịch thi đấu bão hòa nhưng các trận biểu diễn lại nở rộ 
Đào tạo những nhà vô địch tương lai: mô hình công lập Pháp suy thoái trước các học viện tư 
Padel có đe dọa tennis không? Thâm nhập vào cuộc cách mạng đang làm lung lay trật tự đã được thiết lập