Hơn cả một trận đấu: bất bình đẳng tiền thưởng giữa nữ và nam trong quần vợt
Cuộc tranh luận về sự bình đẳng tiền thưởng (prize money) giữa nam và nữ đã bùng nổ trong nhiều năm. Thường được nhắc đến như một môn tiên phong về tiến bộ, quần vợt chuyên nghiệp đã chứng kiến một số giải đấu thiết lập mức thưởng giống hệt nhau cho tay vợt nam và nữ.
Thế nhưng, sự bình đẳng này vẫn chưa hoàn toàn và cũng không đồng nhất tùy theo giải đấu và cấp độ. Quần vợt vì thế trở thành một “phòng thí nghiệm” thú vị để phân tích, vừa cho thấy những bước tiến đã đạt được, vừa phơi bày những bất bình đẳng vẫn còn tồn tại giữa nam và nữ trong vấn đề thù lao.
MỘT CUỘC CHIẾN LỊCH SỬ MỚI CHỈ THẮNG MỘT PHẦN
Năm 2005, chị em nhà Williams đã cùng Billie Jean King Cup đấu tranh đòi bình đẳng tiền thưởng giữa nam và nữ trong quần vợt. Hai năm sau, vào năm 2007, họ giành được thắng lợi đầu tiên: Wimbledon và Roland-Garros tuyên bố sẽ trả thưởng ngang nhau cho nam và nữ.
Hai giải Grand Slam còn lại, US Open và Australian Open, đã áp dụng điều này từ sớm hơn nhiều, lần lượt vào năm 1973 và 2001. 18 năm sau, nguyên tắc công bằng này dường như đã được khẳng định ở đẳng cấp cao nhất: bốn giải Grand Slam trả thưởng như nhau cho các nhà vô địch nam và nữ.
Những bất bình đẳng vẫn tồn tại trong các giải ATP và WTA
Tuy nhiên, ngay khi rời khỏi ánh đèn sân khấu của các giải lớn, thực tế trở nên phức tạp hơn. Trên các hệ thống giải ATP và WTA, khoảng cách tiền thưởng vẫn tồn tại ở đa số các giải. Ở Rome, Indian Wells hay Madrid, prize money đang dần được thu hẹp, nhưng ở các giải hạng thấp hơn, chênh lệch vẫn đôi khi rất đáng kể.
Năm 2024, một tay vợt nam thuộc Top 100 thế giới kiếm trung bình nhiều hơn đáng kể so với một tay vợt nữ cùng thứ hạng. Sự chênh lệch này thường xuyên làm bùng lên tranh luận: quần vợt có thể tự nhận là môn thể thao bình đẳng nhất thế giới trong khi vẫn duy trì những khác biệt như vậy hay không? Giữa các lập luận kinh tế, khía cạnh chuyên môn và cuộc đấu tranh vì công bằng, câu chuyện bình đẳng tiền thưởng trong quần vợt vẫn nóng hổi hơn bao giờ hết.
MỘT TRANH CÃI CHƯA HỀ LẮNG XUỐNG
Năm này qua năm khác, cuộc tranh luận về bình đẳng prize money trong quần vợt vẫn tiếp diễn. Những người ủng hộ bình đẳng hoàn toàn đưa ra các lý lẽ khó có thể phủ nhận: các tay vợt nữ bỏ ra cùng một khối lượng công việc, tập luyện với cường độ tương đương và tạo ra mức độ chú ý truyền thông có thể so sánh, thể hiện rõ qua lượng khán giả kỷ lục ở các trận chung kết đơn nữ Grand Slam.
Theo họ, nguyên tắc công bằng thể thao phải được đặt lên trên mọi cân nhắc khác. Ngược lại, một số người phản đối vẫn bám vào sự khác biệt về thể thức, đặc biệt ở Grand Slam nơi nam đánh năm set còn nữ chỉ đánh ba, điều mà họ cho là đồng nghĩa với nỗ lực thể chất và thời lượng thi đấu lớn hơn dành cho nam. Họ cũng nhấn mạnh rằng lượng khán giả truyền hình còn khác nhau tùy giải và doanh thu do hệ thống giải nam tạo ra nhìn chung vẫn cao hơn, từ đó biện minh cho việc chênh lệch tiền thưởng.
Những lập trường trái ngược ngay trong giới tay vợt
Bản thân các tay vợt cũng thường xuyên tham gia tranh luận: nếu như những người như Serena Williams hay Iga Swiatek kiên quyết đòi hỏi bình đẳng hoàn toàn, thì một số tay vợt nam, như qua các phát ngôn trong quá khứ của Novak Djokovic hay Gilles Simon, lại bảo vệ quan điểm “thù lao tỷ lệ với doanh thu tạo ra”.
Năm 2012, tay vợt người Pháp từng phát biểu trên France Info: « Người ta thường nói về bình đẳng tiền lương. Tôi nghĩ đó không phải là thứ có thể áp dụng trong thể thao. Chúng tôi là những người duy nhất thực hiện bình đẳng về prize money trong khi chúng tôi mang đến một màn trình diễn hấp dẫn hơn. »
Năm 2016, Djokovic bổ sung: « Thống kê cho thấy có nhiều khán giả xem các trận quần vợt nam hơn. Tôi nghĩ đó là một trong những lý do vì sao chúng tôi nên được trả nhiều hơn. »
« Chúng tôi chơi ít hơn họ gấp đôi »
Alizé Cornet lại có quan điểm ôn hòa hơn, đặc biệt là về tiền thưởng ở Grand Slam: « Việc chúng tôi được trả như các nam tay vợt ở Grand Slam trong khi chúng tôi chơi ít hơn họ gấp đôi là điều không bình thường. Tôi hiểu là điều đó khiến họ khó chịu. Thay vào đó, đáng ra chúng tôi nên được trả ngang họ ở các giải khác, nơi tất cả đều đánh ở thể thức thắng hai set. »
Những chia rẽ nội bộ này, thay vì phai nhạt, lại cho thấy sự phức tạp của một cuộc tranh luận nơi các yếu tố kinh tế, chuyên môn và ý thức hệ đan xen chằng chịt.
NHỮNG RÀO CẢN ĐỐI VỚI MỘT SỰ BÌNH ĐẲNG HOÀN TOÀN
Việc bình đẳng prize money giữa hai giới vẫn chưa đạt được hoàn toàn chủ yếu là do thực tế kinh tế. Ngày nay, tiền thưởng tại các giải đấu phụ thuộc chủ yếu vào nhà tài trợ, những người chiếm phần lớn ngân sách của một giải.
Trong bối cảnh đó, các giải đấu kết hợp – tổ chức đồng thời cả nội dung nam và nữ, như Indian Wells hay Miami – xuất hiện như một giải pháp đầy hứa hẹn.
Các giải đấu nam – nữ chung như một hướng đi khả dĩ
Chúng cho phép chia sẻ chi phí tổ chức, thu hút các nhà tài trợ lớn hơn và mang đến cho khán giả một “gói” giải trí phong phú hơn. Tuy nhiên, mô hình này cũng có những bất lợi: phức tạp hơn rất nhiều về mặt hậu cần, nguy cơ các trận nữ bị đẩy xuống sân phụ hoặc lượng khán giả chênh lệch lớn giữa các trận trên sân trung tâm tùy theo “bảng đấu”, và trên hết là rất khó để nhân rộng công thức này ra toàn bộ lịch thi đấu.
Các giải tách biệt – vốn chiếm đa số trong hệ thống – vẫn giữ được quyền tự chủ quản lý nhưng lại duy trì khoảng cách về tiền thưởng. Giữa lý tưởng bình đẳng và những ràng buộc kinh tế, quần vợt vẫn đang loay hoay tìm điểm cân bằng.
Nam giới chiếm ưu thế trên mặt trận tài trợ
Về phía nhà tài trợ, nam giới một lần nữa được lợi thế. Trong Top 10 tay vợt nam và nữ được trả lương cao nhất theo Sportico, chỉ có 4 phụ nữ góp mặt. Hai vị trí đầu tiên thuộc về Carlos Alcaraz và Jannik Sinner. Từ tháng 8/2024 đến tháng 8/2025, tay vợt người Ý kiếm khoảng 25 triệu đô la nhờ tài trợ, trong khi tay vợt người Tây Ban Nha đạt 36 triệu.
Nữ tay vợt đứng cao nhất là Coco Gauff, xếp thứ 3, với 23 triệu đô la từ quảng cáo.
NHỮNG TRIỂN VỌNG TRONG TƯƠNG LAI
Trước những nút thắt vẫn còn dai dẳng, nhiều hướng phát triển mới đang xuất hiện nhằm tăng tốc con đường tiến tới bình đẳng tiền thưởng. Ý tưởng hợp nhất hai hệ thống ATP và WTA, vốn đã được nhắc đến từ nhiều năm, lại nổi lên như một giải pháp mang tính “cách mạng”: bằng cách sáp nhập hai cơ quan điều hành, quần vợt có thể áp đặt các chuẩn mực chung về thù lao và chia sẻ nguồn lực hiệu quả hơn.
Sự phức tạp trong tổ chức dù thiện chí là có
Tuy nhiên, viễn cảnh đầy tham vọng này phải đối mặt với những lợi ích cục bộ đầy sức nặng và một quán tính thể chế lớn, do những xáo trộn tổ chức sâu rộng mà nó có thể gây ra.
Thực tế hơn, việc thử nghiệm các thể thức thi đấu mới cũng có thể làm thay đổi cục diện: một số người đề xuất chuẩn hóa các trận đấu bằng cách áp dụng thể thức thắng ba set cho tất cả ở Grand Slam, hoặc ngược lại thắng năm set cho tất cả, lập luận này sẽ chấm dứt tranh cãi về thời lượng trận đấu và do đó là khái niệm “thời gian làm việc”.
Nhưng có lẽ sức ép ngày càng lớn từ các nhà tài trợ và dư luận mới là đòn bẩy hiệu quả nhất. Các thương hiệu lớn, ngày càng chú trọng hình ảnh về bình đẳng giới, có thể dần dần gắn các thỏa thuận hợp tác của mình với những cam kết cụ thể về prize money.
Song song, các mạng xã hội khuếch đại mọi tranh cãi liên quan đến khoảng cách tiền lương, đôi khi buộc ban tổ chức giải phải giải thích cho các lựa chọn của mình. Sự “kẹp giữa” – vừa kinh tế vừa danh tiếng – này rốt cuộc có thể mang lại tác động mạnh mẽ hơn những diễn ngôn mang tính nguyên tắc, trong việc thúc đẩy bình đẳng trong quần vợt thế giới.
Quần vợt đang tiến bộ, nhưng con đường vẫn còn dài
Ngày nay, quần vợt thể hiện rõ sự giằng xé của một môn thể thao có lẽ là tiên phong về bình đẳng, nhưng vẫn chưa thể phổ quát hóa những tiến bộ của mình lên toàn bộ hệ sinh thái. Dù những chiến thắng mang tính biểu tượng của Wimbledon và Roland-Garros năm 2007 hay lập trường dũng cảm của chị em nhà Williams đã ghi dấu lịch sử, chúng không nên che mờ một thực tế phức tạp hơn nhiều: bình đẳng prize money vẫn chủ yếu giới hạn trong “mặt tiền” của các giải Grand Slam, trong khi các hệ thống ATP và WTA vẫn duy trì những khoảng cách đôi khi đáng kể.
Giữa những ràng buộc kinh tế rất thực và các sức ỳ tư tưởng vẫn còn mạnh, con đường đi tới bình đẳng hoàn toàn vẫn còn dài. Tuy vậy, các đòn bẩy đã xuất hiện: áp lực truyền thông gia tăng, yêu cầu ngày càng cao của nhà tài trợ, sự thay đổi trong nhận thức của công chúng. Trong một thế giới thể thao nơi bất bình đẳng giới vẫn còn hiển hiện, quần vợt đang có cơ hội lịch sử để mở đường. Vấn đề là môn thể thao này có thực sự tự trang bị đủ quyết tâm và phương tiện để làm điều đó hay không.
Hơn cả một trận đấu: bất bình đẳng tiền thưởng giữa nữ và nam trong quần vợt 
Thay HLV hay tự làm mới mình: liên mùa – giờ phút của những lựa chọn 
Rafa Nadal Academy: mô hình chuyên môn và tính chuyên nghiệp cho những ngôi sao quần vợt tương lai 
Cúp Davis: giữa cải tổ, chỉ trích và văn hóa dân tộc